Koje godine je započelo prenatalno testiranje?

Prenatalno testiranje je započelo davne 1970. godine, te je najviše bilo usmjereno na otkrivanje Down sindroma. Razlog je najveća stopa pojavljivanja u svjetskoj populaciji koja iznosi 1 u 700 trudnoća.

Od tog perioda do današnjeg sam proces testiranja je prošao kroz dosta usavršavanja. U tom periodu korištene metode su se kretale od onih sa jako niskom tačnosti, do momenta uvođenja testiranja direktno genetičkog materijala bebe putem invazivnih metoda amniocenteze i biopsije horionskih resica.

Šta je bila mana testova u samom početku?

Međutim, ono što je oduvijek bila mana ovih metoda jeste njihova invazivnost i mogućnost rizika za bebu i majku, te činjenica da sve trudnice nisu mogle biti izlagane navedenom riziku, kako bi utvrdile da li njihova trudnoća nosi rizik na nekih od sindroma. Neki od tih rizika su gubitak ploda, krvarenje, infekcija, horioamnionitis.  

Ko je zaslužan za otkriće neinvazivnog prenatalnog testa (NIPT)?

Mnogo godina je prošlo i truda naučnika da se pronađe način za analizu DNK bebe, ali da sama metoda ne nosi nikakav rizik ni za bebu, ni za majku, te da se može u što ranijoj sedmici trudnoće uraditi.

Krucijalan momenat se desio 1997. godine kada je naučnik Denis Lo u svom naučnom radu otkrio i povtrdio prisustvo bebinog genetičkog materijala (cell free DNA) u krvotoku majke.

2014. godine je potpuno validirana metoda DNK sekvencioniranja, putem analize slobodne cirkulišuće DNK (cell free DNA) (bebine DNK), koja se nalazi u krvotoku svake trudnice.

Šta su najveće prednost NIPT testa?

Stigao je revoluciran momenat da uz pomoć samo jedne epruvete krvi, kao pri standardnom vađenju drugih nalaza, dobijete sada informacije o prisustvu abnormalnosti u broju i strukturi hromosoma bebe.

Ono što je najviše u datom momentu zanimalo i medicinsku i širu javnost jeste tačnost tog testa, da li nosi ikakav rizik i kada se može uraditi. Tačnost ove metoda je ukazivala na 99% posto sigurnosti otkrivanja Down sindroma i ostalih sindroma koji se najčeće javljaju u populaciji, te ne postojanje rizika ni za bebu ni majku.

Najveća prednost je što test se može uraditi u 10. sedmici trudnoće, te ne postoji nijedna druga analiza u trudnoći, koja će dati rezultat ranije.

Po prvi put na svijetu, ljekari a i trudnice su dobili mogućnost primjene neizvazivne metode analize na prisustvo sindroma, baziranoj direktno na DNK analizi.

Zašto nagalašavamo direktno na DNK analizi?

Zato što postoje i druge neinvazivne metode, ali nisu bazirane na DNK analizi, nego na statitičkoj procjeni uzimajući u obzir određene parametre u toku trudnoće.

To su dabl i tripl test.  Statistika kaže da 19 od 20 trudnica koje urade dabl i trip test dobiju lažno pozitivan nalaz, te budu upućene na nepotrebnu amniocentezu. Takodje 3 od 4 slučaja prisustva Down sindroma nisu uopće otkrivena ovom metodom. Ono što je bitno naglasiti da trudnice budu izložene jako velikom stresu i anksioznosti kod rezultata koji pokazuje rizik.

Prenatalni test	Biološki uzorak koji se analizira	Sindromi koji se analiziraju	Sedmica trudnoće	Rezultat	Stopa tačnosti
Double/Triple test	Uzorak krvi na hormone PPAPP-A i hCG uz podatak ultrazvučnog mjerenja	Najčešće trisomije	12.-15. sedmice	Vjerovatnoća npr. 1 u 200, 1 u 3000	80%
	DNK bebe iz krvi majke	Sve trisomije, aneuplodije spolnih hromosoma, mikrodelecije, duplikacije, spol bebe	10. sedmica	Aneuploidija jeste otkrivena, Aneuploidija nije otkrivena	99,9%

Ukoliko rezultati dabl testa ukazuje na povišenu vjerovatnoću prisustva hromozomskih anomalija kod djeteta, trudnica se uglavnom upućuje na invazivnu proceduru kao što je amniocenteza ili na neinvazivnu proceduru kao što je neinvazivni prenatalni test (NIPT).

Prenatalni test je potpuno bezbjedan po zdravlje trudnice i bebe, a pouzdan, precizan i sveobuhvatan poput amniocenteze. Rezultati su dostupni znatno brže i ranije u odnosu na ostale metode.

Koja je razlika između neinvazivnog i invazivnog prenatalnog testiranja?

 Pored navedenih neinvazivnih metoda postoje i invazivne kako smo već naveli te se baziraju direktno na DNK analizi. Najveći rizik je zapravo uzimanje navedenih uzoraka (plodove vode) za nastavak genetičke analize, te činjenica da se amniocenteza radi između 14 i 18 sedmice, najkasnije 19. sedmice.

Period čekanja rezultata ovisi o metodi koja se primjenjuje za analizu, te period pristizanja rezultata često traje mnogo duže nego kod neinvazivnih metoda. Sama metoda dovodi do anksizonosti same trudnice, i ne preporučuje se kod mnogih slučajeva in vitro oplodnje, čuvanja trudnoće, prisustva anamneze spontanih pobačaja.

Ovakav tip testiranja je dostupan samo rizičnim skupinama trudnicama:

-Loš nalaz dabl i/ili tripl testa

-Opterećena porodična anamneza

-Naročito trudnicama starijim od 35 godina

Danas, primjenom prenatalnog neinvazivnog testa (NIPT) na svijetu uveliko je smanjen procenat izlaganja riziku invazivne dijagnostike, te je namijenjen mnogo široj populaciji trudnica:

-Naročito trudnicama starijim od 35 godina

-Loš nalaz dabl i/ili tripl testa

-Opterećena porodična anamneza

-Trudnice koje su začele vantjelesnom oplodnjom

-Trudnice sa ranijim spontanim pobačajima

-Rizik od primjene invazivnih dijagnostičkih procedura

-Sve trudnice koje žele sigurnost u trudnoći

Često se postavlja pitanje da li trebam da radim prenatalni test?

Jako je bitno naglasiti da svaka trudnoća može da nosi rizik na pomenute abnormalnosti, bez obzira na godine starosti, porodičnu anamnezu ili opće zdravlje trudnice.

Geni diktiraju gotovo sve u našim tijelima. Prilikom umnožavanja DNK, tj. genetskog materijala, vrlo često bez posebnog razloga može doći do slučajne greške ili grešaka, koje se akumuliraju i ispoljavaju u vidu neke od pomenutih abnormalnosti.

Bitno je naglasiti da te abnormalnosti najčešće nisu nasljedne. Upravo zbog toga, savremena medicina podržava rani skrining, odnosno ranu primjenu medicinskih testova radi pravovremenog otkrivanja abnormalnosti ploda i mogućnosti donošenja informisane odluke.

Nekoliko različitih opcija za prenatalno neinvazivno testiranje (NIPT) su trenutno na raspolaganju pacijentima i ljekarima. Često trudnice dolaze u dilemu koji izabrati.

Iako svi ovi testovi omogućavaju skrining na hromozomske abnormalnosti, ne pružaju svi isti nivo preciznosti, pouzdanosti i uspješnosti.

Studije su pokazale da prenatalni neinvazivni test (NIPT) koji se radi pomoću sekvencioniranja cjelokupnog genoma (WGS whole-genome sequencing) primjenom nove generacije sekvencioniranja (NGS) je jedini jedini dokazan metod za izvođenje prenatalnog neinvazivnog testa.

Sa NIPT-om, trudnice sada mogu uraditi testiranje bebe na određene nepravilnosti u broju i strukturi hromosoma, kao što je Down sindrom (trisomija 21), Edwards sindrom (Trisomija 18), Patau sindrom (trisomija 13), trisomije svih 22 para hromosoma. Takođe je moguće uraditi skrining na poremećaje spolnih hromosoma kao što su Klinefelter sindrom, Turner sindrom, Jacobs sindrom, trizomija X (XXX), mikrodelecije, delecije, duplikacije.

Činjenica je da je 99,8% NIPT uzoraka objavljenih u naučnim studijama na svijetu analizirano na Illumina platoformi za sekvencioniranje sljedeće generacije (NGS).

Jedan od tih prenatalnih testova nosi i naziv NATIVA.  Visoka senzitivnost, visoka specifičnost  rezultira jako niskom stopom lažno negativnih i lažno pozitivnih testova i održava izuzetno nisku stopu neuspjelih testova, čime se smanjuje potreba za procedurama invazivnog testiranja, kao što su amniocenteza I biopsija horionskih resica (CVS).